The Last Attribute in the Moolmantra
The expression Gur parsad comprises two words: Gur and parsad. The first word Gur resembles the Punjabi word Guru and appears to be a short form of it. The word Guru means a teacher, an instructor or a guide. It stands for a tutor, a trainer or a coach, who is in a position to train or impart knowledge to the learners. Even today it is the job of a teacher to teach students in a class and create social worth in them. In return for that the students respect him and listen to him. While expressing their thankfulness to their teacher the students sometimes use the words Guru and Gur interchangeably as if they were
synonyms. The latter being shorter and sounding more informal in tone is considered more venerable and personal than the former.But such a use of the word Gur is neither grammatically correct nor traditionally sound. It is based only on usage which developed in the post-Guru period mainly due to confusion caused by the affinity of pronunciation between Gur and Guru. Both these words look similar because of their common roots “gu” and “ru” which mean knowledge and light. In fact “Gur” is an independent word which means method or a little marvel of skill which helps doing certain things in an easy and correct way. In its classical form it stands for a piece of wisdom acquired through experience. It is a counsel of practical convenience which shows new path to knowledge. It stands for a lesser known alternate way of accomplishing a difficult thing smoothly and appropriately. It is often confided by an expert to a novice who ends up doing things wrongly through customary techniques. It connotes to a principle of crisp knowledge or a technique of quick application acquired through close perception and experience by those who are experts in a particular fields of activity.
Thus in its actual sense the word Gur means a method, technique, formulae, application or shortcut to doing something quickly, accurately and successfully. With the passage of time it has slipped under the penumbra of the more popular word Guru and is slowly on the verge of losing its distinct identity. But in the hands of Guru Nanak it was treated at par with ‘technique’ and was used in the context of learning by empirical methods i. e., learning by observing, testing and doing. The Guru projected his new technique of acquiring knowledge through the symbolic expression ੴ and he called it as his Gur or method for approaching the ultimate reality correctly and appropriately. Because he preached this new “Gur”, he earned the title of Guru meaning a guide or a trainer. It is for this reason that medieval times he alone in was known as a Guru while all other great men and saintly figures of his time were addressed to as sant (saints), fakir (ascetics), bhagats (devotees), pir (holy men), darvesh (humble), sai (spiritual saviors) etc. Because his Gur or technique was based on learning through practice and observation, his philosophy is known as Sikh Mat (tradition of acquiring knowledge through experience) or Sikhi (empirical approach to learning) or Sikhism (ideology of understanding by doing).
The word parsad means by the grace of, or with the benevolence of, or by courtesy of. It stands for gratefully admitting the receipt of something from someone or something. Taken together, the words Gur parsad stand for Guru Nanak’s acknowledgment of the source of his leaning as the mathematical formulation ੴ meaning scientific in today/s parlance. He expresses his formal gratitude to this method and states that he received the knowledge of the above attributes of the ultimate reality through his Gur, the scientific technique of ੴ.
In this statement Guru Nanak appears to follow the practice of the medieval poets who began to write their compositions with obeisance to their gurus or teachers. Through this practice, they usually expressed their thankfulness to their teachers and invoked their blessings for successful completion of their works. In some cases such expression of gratitude to the teacher used to be a mere customary salute while in the rest it was essential and obligatory. In the case of Guru Nanak, however, the reference appears neither customary nor obligatory. Deviating from tradition, he makes a sudden and dramatic reference to his Gur instead of Guru, with the seeming purpose of attracting popular attention and redirecting it from belief to reason. Significantly, he did not write it in the beginning of his composition like other poets of his time which shows that he did not use it for the purpose of invoking any divine power or personage. Its placement at the end of the moolmantar makes it look like a reference generally found in modern works of research. It seems to conform to the modern scientific practice of acknowledging the source of information which in this case is Gur i.e., the mathematical method and rational technique represented by ੴ. By making reference to a method instead of a person or work he occupies a unique place in the history of science. His focus on scientific method makes him the harbinger of renaissance in India and an avowed patron of the world community of scientists.
However, almost all the Sikhs including Sikh scholars and Sikh clergy interpret the expression Gur parsad as “revealed by the grace of the Guru” or “known gratefully from the teacher.” By doing so, they fall in a trap of irreconcilable contradictions. On the one hand they accept that Guru Nanak ascribed the knowledge of the moolmantar to his “guru” and on the other they reject the very idea that he had a teacher.1 A superficial resolution of these conflicting opinions leads to the conclusion that Guru Nanak was his own teacher and that he had thanked himself for transpiring the knowledge of moolmantar to himself which he is now transmitting to the people. Thus conclusion is abjectly absurd, for thanking oneself is a contradiction in terms. It is neither possible nor plausible that a person of the intellectual standing of Guru Nanak would indulge in such a profanity and pride.
Therefore, the scholars try to wriggle out of this unsavory situation as soon as they fall into it with a variety of face-saving arguments and explanations. Some of those who deny the existence of a corporeal teacher of Guru Nanak contend that he himself was the teacher of the entire world so he could not be a disciple to anybody. They argue that he had a prior knowledge of everything so he refused to attend any school in the childhood. When forced to go to the traditional places of learning manned by the Hindu or the Muslim teachers, he questioned the authority of their subject matter and scholarship. When his parents engaged private tutors to educate him at home, those educators soon quit their job because they could not give satisfactory answers to his rational inquiries. These scholars believe that he was a genius par excellence and that his knowledge was spontaneous. So they contend that the word Gur referred to in the moolmantar might be some small time informal teacher whom he did not consider worth mentioning by name.
A bulk the scholars, however, subscribe to the view that Guru Nanak indeed had a Guru of his own that inspired him in his intellectual pursuits. They forward one of the three arguments in support of their opinion. First, it is based on the evidence provided by the Guru himself that he had a teacher. If he dedicates his wisdom of moolmantar to his teacher, then that information should be accepted as factually true without any doubt. If the Sikhs believe that every word written by him is true, then this statement must also be taken as true. His testimony being substantial cannot be easily set aside.2 Secondly, the Sikh scriptures frequently reiterate that no knowledge is possible without a guide, guru or teacher. Since Guru Nanak had an unparalleled mastery of knowledge, it follows therefore that he had a teacher who had taught it to him. And thirdly, all the nine successors of Guru Nanak acknowledge that they had their Guru(s) from whom they learned the basic principles of their thought. Some of them composed baani under the name Nanak, which is included in the Granth Sahib. All of them are considered at par with each other and their compositions command the same veneration from the Sikhs as that of Guru Nanak. If these Gurus could have their respective teachers without compromising their intellectual status, then there should be nothing wrong in the first Guru’s claim of having a teacher. These scholars therefore assert that Guru Nanak had a guru whom he recognized in the moolmantar.
Those scholars, who by any reason concede to the existence of a teacher of the Guru, normally choose either of the following streams of explanation. A section of them subscribe to the view that the Japuji is dhur ki baani or direct revelation of God (to Guru Nanak). They, therefore, consider the very idea of a human teacher of Guru Nanak as repugnant to their intellectual sensibilities. They believe that “God” was the sole source of his knowledge and he alone was his teacher or Guru. They also contend that Guru Nanak was an illustrious teacher of the entire humanity. He, therefore, could not have been a disciple of anybody else than God, and his scholarship could not have thrived on the second hand knowledge of some worldly teacher.
The other set of scholars, however, set aside this argument by substituting the divine persona with an anonymous personality. They distance themselves away from the idealist belief and adopt a rational approach to the issue. They agree on the probability of a human teacher of Guru Nanak but contend that his real identity is shrouded in the darkness of history.3 Their greatest hurdle is that the Guru alludes to his teacher without revealing his identity and that history also is not of much help in shedding light on it. Tradition is the main source of the Guru’s life account and it tells only that as a child he challenged the customary practices of the Hindu priests. He refused to learn in the traditional schools because the teachers there could not answer his probing questions about the rituals. Being a genius he had challenged the irrational content of the religious instruction of the time. He had refused to accept any belief that lacked a causal connection and rational explanation. It is also told that he had always remained absorbed in his thoughts and did not succeed in the worldly chores assigned to him by his parents. From his unworldly attitude, these scholars conclude that he had many questions in his adolescent mind which he was struggling to answer.
Carrying their argument further, these scholars opine that when the Guru came of age he started taking definite positions on crucial philosophical issues, which he defended with cogent arguments often full of satire and sarcasm. According to them, this big transformation could not have occurred without the role of a guide who might have also inspired him in the study of mathematics, philosophy and history of religions. They corroborate their view citing the long periods of absence in his early life when he was reported to be in the company of saints and scholars while roaming from place to place. As his biographers know little about this period of his life, these scholars hypothesize, so they do not feel sure about the identity of the person who acted as his teacher and helped him learn informally. In their endeavor to offer a precise explanation, they do not invoke divinity but search around for a real time worldly figure of the time that might have come into contact with him as a teacher.
Thus the history of interpretation of Gur parsad is a centuries-long debate on the existence of a teacher of Guru Nanak, who in fact never had one. None of the enthusiastic scholars ever tried to check that the word they were trying to deal with was Gur not Guru! With this fault of their erudition they have obscured the understanding of the key concept of the Sikh philosophy and missed an opportunity to reach the science in it.
ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੇਠ ਹੈ
1 "Guru Nanak had no Guru.” Macauliffe, The Sikh Religion, Vol. II. Op. Cit, p. 195. Jodh Singh also writes, ‘Guru Nanak had no Guru. Only God was his Guru’. See, Jodh Singh, Japu Ji Sateek, p. 24.
2 Elsewhere he restates the same fact as:
ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਜੀਉ ਜਲਿ ਬਲਿ ਜਾਉ ॥
ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਗੁਰੁ ਪੂਛਿ ਦੇਖਿਆ ਅਵਰੁ ਨਾਹੀ ਥਾਉ ॥ ੧ ॥ ਰਹਾਉ ॥
See, Adi Sri Guru Granth Sahib Ji, p. 14.
3 Accepting the possibility of a human teacher of Guru Nanak, some scholars even venture to indulge in guesswork as to the identity of the alluded teacher. But they are not able to build unanimity in favor of their conjectures for want of solid evidence.
ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ
ਗੁਰ
ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸ਼ਬਦ
ਹਨ:
ਗੁਰ
ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਦਿ। ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰ
ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ
ਜੁਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਛੋਟਾ ਰੂਪ
ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ
ਹੈ ਅਧਿਆਪਕ,
ਸਿੱਖਿਅਕ
ਜਾਂ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ। ਇਹ ਇੱਕ ਟਿਊਟਰ,
ਇੱਕ
ਟ੍ਰੇਨਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਕੋਚ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ
ਹੈ,
ਜੋ
ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ
ਜਾਂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ
ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਅਤੇ
ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ
ਕੀਮਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰੇ। ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਸ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ
ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰਤੀ ਧੰਨਵਾਦ ਪ੍ਰਗਟ
ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਈ ਵਾਰ ਗੁਰੂ
ਅਤੇ ਗੁਰ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ
ਬਦਲਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦੇ ਹਨ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਹਨ। ਬਾਅਦ
ਵਾਲਾ ਛੋਟਾ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ
ਵਧੇਰੇ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ
ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ
ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਮੰਨਿਆ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰ
ਗੁਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ
ਤਾਂ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ
ਸਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ
'ਤੇ
ਸਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਵਰਤੋਂ 'ਤੇ
ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ
ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ
ਗੁਰ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਵਿਚਕਾਰ ਉਚਾਰਨ
ਦੀ ਸਾਂਝ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਉਲਝਣ
ਕਾਰਨ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ
ਸ਼ਬਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ
ਜੜ੍ਹਾਂ "ਗੁ"
ਅਤੇ
"ਰੂ"
ਦੇ
ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ
ਹਨ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਗਿਆਨ ਅਤੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼। ਅਸਲ ਵਿੱਚ "ਗੁਰ"
ਇੱਕ
ਸੁਤੰਤਰ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ
ਵਿਧੀ ਜਾਂ ਹੁਨਰ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ
ਜਿਹਾ ਅਜੂਬਾ ਜੋ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ
ਆਸਾਨ ਅਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਨ
ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਕਲਾਸੀਕਲ
ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਦੁਆਰਾ ਹਾਸਲ
ਕੀਤੀ ਗਈ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ
ਹੈ। ਇਹ ਵਿਹਾਰਕ ਸਹੂਲਤ ਦੀ ਸਲਾਹ
ਹੈ ਜੋ ਗਿਆਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਮਾਰਗ ਦਰਸਾਉਂਦੀ
ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ
ਸੁਚਾਰੂ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੂਰਾ
ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਘੱਟ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ
ਵਿਕਲਪਕ ਤਰੀਕੇ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਮਾਹਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ
ਨਵੇਂ ਸਿਖਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰਵਾਇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ
ਦੁਆਰਾ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ
ਹੈ। ਇਹ ਕਰਿਸਪ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ
ਜਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ
ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਧਾਰਨਾ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਦੁਆਰਾ
ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੇਜ਼ ਵਰਤੋਂ ਦੀ
ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ
ਗੁਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਢੰਗ,
ਤਕਨੀਕ,
ਫਾਰਮੂਲਾ,
ਕਾਰਜ
ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਜਲਦੀ,
ਸਹੀ
ਅਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ।
ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਇਹ ਵਧੇਰੇ
ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਘੇਰੇ
ਹੇਠ ਖਿਸਕ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ
ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਗੁਆਉਣ ਦੀ ਕਗਾਰ
'ਤੇ
ਹੈ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ
ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ 'ਤਕਨੀਕ'
ਦੇ
ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵੀ
ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਸੰਦਰਭ
ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ। e.,
ਨਿਰੀਖਣ,
ਜਾਂਚ
ਅਤੇ ਕਰ ਕੇ ਸਿੱਖਣਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ
ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ੴ ਰਾਹੀਂ
ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ
ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ
ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ
ਅੰਤਮ ਹਕੀਕਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਆਪਣਾ
ਗੁਰ ਜਾਂ ਤਰੀਕਾ ਕਿਹਾ। ਕਿਉਂਕਿ
ਉਸਨੇ ਇਸ ਨਵੇਂ "ਗੁਰ"
ਦਾ
ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ,
ਉਸਨੇ
ਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ
ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ
ਜਾਂ ਇੱਕ ਟ੍ਰੇਨਰ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ
ਕਿ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕੱਲੇ
ਹੀ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ
ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ
ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ
ਸੰਤ (ਸੰਤ),
ਫਕੀਰ
(ਸੰਨਿਆਸੀ),
ਭਗਤ
(ਭਗਤ),
ਪੀਰ
(ਪਵਿੱਤਰ
ਪੁਰਸ਼)
ਕਹਿ
ਕੇ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
),
ਦਰਵੇਸ਼
(ਨਿਮਰ),
ਸਾਈ
(ਆਤਮਿਕ
ਮੁਕਤੀਦਾਤਾ)
ਆਦਿ।
ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਗੁਰ ਜਾਂ ਤਕਨੀਕ
ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਨਿਰੀਖਣ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਣ
'ਤੇ
ਅਧਾਰਤ ਸੀ,
ਇਸ
ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਮੱਤ
(ਅਨੁਭਵ
ਦੁਆਰਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ
ਪਰੰਪਰਾ)
ਜਾਂ
ਸਿੱਖੀ (ਸਿੱਖਣ
ਲਈ ਅਨੁਭਵੀ ਪਹੁੰਚ)
ਕਿਹਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। )
ਜਾਂ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ (ਕਰ
ਕੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ)।
ਪ੍ਰਸਾਦ
ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ,
ਜਾਂ
ਦੀ ਉਪਕਾਰ ਨਾਲ,
ਜਾਂ
ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ। ਇਹ ਕਿਸੇ
ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਕਿਸੇ
ਚੀਜ਼ ਦੀ ਰਸੀਦ ਨੂੰ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ
ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ।
ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ,
ਗੁਰ
ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ
ਗਣਿਤਿਕ ਫਾਰਮੂਲੇ ੴ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਝੁਕਾਅ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੀ
ਮਾਨਤਾ ਲਈ ਖੜੇ ਹਨ,
ਜਿਸਦਾ
ਅਰਥ ਹੈ ਅੱਜ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ
ਵਿਗਿਆਨਕ। ਉਹ ਇਸ ਵਿਧੀ ਪ੍ਰਤੀ
ਆਪਣਾ ਰਸਮੀ ਧੰਨਵਾਦ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ
ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ
ਗੁਰ,
ੴ
ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਕਨੀਕ ਦੁਆਰਾ ਅੰਤਮ
ਅਸਲੀਅਤ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਗੁਣਾਂ ਦਾ
ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
ਇਸ
ਕਥਨ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ
ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ
ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਆਂ ਜਾਂ
ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀਆਂ
ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ
ਸਨ। ਇਸ ਅਭਿਆਸ ਦੁਆਰਾ,
ਉਹ
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ
ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦੇ
ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ
ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰਤੀ
ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ
ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਰਿਵਾਜੀ ਸਲਾਮ ਸੀ ਜਦੋਂ
ਕਿ ਬਾਕੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ
ਲਾਜ਼ਮੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ,
ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ,
ਇਹ
ਹਵਾਲਾ ਨਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਅਤੇ
ਨਾ ਹੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾ
ਤੋਂ ਭਟਕ ਕੇ,
ਉਹ
ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਗੁਰ ਦਾ ਅਚਾਨਕ
ਅਤੇ ਨਾਟਕੀ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ,
ਜਿਸਦਾ
ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦਾ
ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
ਤੋਂ ਤਰਕ ਵੱਲ ਮੁੜ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤਾ
ਜਾ ਸਕੇ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ
ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ
ਹੋਰ ਕਵੀਆਂ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਦੇ
ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ ਜੋ
ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸਦੀ
ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਂ
ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼
ਲਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਮੂਲਮੰਤਰ ਦੇ ਅੰਤ
ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਇਸ ਨੂੰ
ਖੋਜ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ
ਤੌਰ 'ਤੇ
ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸੰਦਰਭ ਵਾਂਗ ਦਿਖਾਈ
ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸਰੋਤ
ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨਕ
ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜੋ
ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰ ਹੈ,
ਗਣਿਤ
ਦੀ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਤਕਨੀਕ ੴ
ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ
ਜਾਂ ਕੰਮ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿਸੇ ਵਿਧੀ ਦਾ
ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ ਉਹ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ
ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ. ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਦਾ ਧੁਰਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਾਦਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ "ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਗਟ" ਜਾਂ "ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਹੋਏ" ਵਜੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਅਟੁੱਟ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮੂਲਮੰਤਰ ਦਾ ਗਿਆਨ ਆਪਣੇ "ਗੁਰੂ" ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਮੂਲਮੰਤਰ ਦਾ ਗਿਆਨ ਆਪਣੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜੋ ਉਹ ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਟਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੇਤੁਕਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੱਚਰਤਾ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਲਿਪਤ ਹੋਵੇਗਾ।
ਇਸ ਲਈ ਵਿਦਵਾਨ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂੰਹ-ਤੋੜਵੀਂ ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿਚ ਫਸਦੇ ਹੀ ਇਸ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਰੀਰਿਕ ਗੁਰੂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੇ ਚੇਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਵਿਦਵਤਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ। ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਉਸਦੀ ਤਰਕਸੰਗਤ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦਾ ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕੇ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਬਰਾਬਰ ਉੱਤਮ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਗਿਆਨ ਸਹਿਜ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੂਲਮੰਤਰ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਗੁਰ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਦਾ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਸੀ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਸਨ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੌਧਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਲੀਲ ਅੱਗੇ ਭੇਜਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਬੂਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ। ਜੇ ਉਹ ਮੂਲਮੰਤਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲ ਸੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਸੱਚ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਕਥਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸਾਖੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋਣ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। 2 ਦੂਜਾ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਅਕਸਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਗਿਆਨ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ, ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕੋਲ ਗਿਆਨ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਮੁਹਾਰਤ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਅਤੇ ਤੀਸਰਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨੌਂ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ (ਸ) ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ ਸਿੱਖੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੇ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਹੇਠ ਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਆਪਣੇ ਬੌਧਿਕ ਰੁਤਬੇ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਵਿਦਵਾਨ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੂਲਮੰਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਉਹ ਵਿਦਵਾਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਰਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਪੁਜੀ ਧੁਰ ਕੀ ਬਾਣੀ ਹੈ ਜਾਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੈ (ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੂੰ)। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੌਧਿਕ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦੇ ਉਲਟ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰੱਬ" ਹੀ ਉਸਦੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਹੀ ਉਸਦਾ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਸੀ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਮਹਾਨ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ, ਉਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਚੇਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਦਵਤਾ ਕਿਸੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਦੇ ਗਿਆਨ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਵਧ ਸਕਦੀ ਸੀ.
ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹ ਨੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਗੁਮਨਾਮ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਨਾਲ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਇਸ ਦਲੀਲ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁੱਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਪਛਾਣ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਛਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੋ। ਪਰੰਪਰਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਿਰਫ ਇਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਹਿੰਦੂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੀ ਬਰਫ਼ ਉਸਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਥੇ ਅਧਿਆਪਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸਦੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕੇ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਸਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰਕਹੀਣ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਰਣ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ ਸੌਂਪੇ ਗਏ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਰਵੱਈਏ ਤੋਂ, ਇਹ ਵਿਦਵਾਨ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਮਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਉਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਆਪਣੀ ਦਲੀਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਵਿਦਵਾਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਮਰ ਦੇ ਆਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ਲੈਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਹ ਅਕਸਰ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਵਿਅੰਗ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਦਲੀਲਾਂ ਨਾਲ ਬਚਾਅ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਇੱਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਣਿਤ, ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢਲੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਦੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਵਿਦਵਾਨ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸਲਈ ਉਹ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਾਰੇ ਯਕੀਨੀ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਜਿਸਨੇ ਉਸਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਸਟੀਕ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਸਲ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੋਵੇ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਹੋਂਦ 'ਤੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਬਹਿਸ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਕਦੇ ਇਹ ਜਾਂਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਉਹ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਹ ਗੁਰ ਨਹੀਂ ਸੀ! ਆਪਣੀ ਵਿਦਵਤਾ ਦੇ ਇਸ ਨੁਕਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਫਲਸਫੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।